صندوق ETF چیست؟ چگونه معامله می‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت صندوق ETF (صندوق قابل معامله) نوعی صندوق است که خرید و فروش آن از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری‌ها (ایزی تریدر نسخه اربیس) انجام می‌شود. یعنی ETFها را می‌توان همانند سهام بورسی خرید و فروش کرد. صندوق‌های ETF می‌توانند از نوع درآمد ثابت، سهامی، شاخصی و… باشند.
ETF چیست؟
ETF مخفف کلمه انگلیسی “Exchange-traded fund” بوده و به معنی «صندوق قابل معامله» است. ETF یا «ای‌تی‌اف» دقیقا مانند سهام در بورس معامله می‌شود. قیمت یک صندوق ETF در طول روز معاملاتی و از نوسان قیمت خرید و فروش آن در بازار تغییر خواهد کرد. این عمل برخلاف صندوق‌های صدور و ابطالی بوده که از محاسبه NAV صندوق تعیین قیمت می‌شوند.
صندوق ETF ساختاری شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند، یعنی شما در طول ساعات و روزهایی که بازار معاملات سهام باز است می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید، یا چند واحد از آن را بفروشید. شما با خرید واحدهای ETF، پول خود را در صندوقی سرمایه‌گذاری می‌کنید که با استفاده از یک تیم مدیریت حرفه‌ای سعی می‌کند تا با تشکیل پرتفویی از سهام و انواع اوراق بهادار، سود کسب کند.
تفاوت صندوق های ETF با صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک در چیست؟
همان‌طور که ذکر شد این صندوق ها ساختاری شبیه به صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک دارند اما برخلاف صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک، که فقط در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آن‌ها را خریدوفروش کرد. سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای صندوق ETF را همانند سهام در طول روز معامله کنند و از مزیت نقدشوندگی سریعتر آن نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بهره‌مند شوند. همچنین مزیت معافیت مالیاتی بالقوه سرمایه گذاری در این صندوق ها و به‌نوعی کم‌هزینه‌تر بودن از دیگر ویژگی‌های این مدل سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.
البته این نوع صندوق‌ها محدودیت‌هایی نیز دارند، ازجمله به دلیل اینکه مانند سهام معامله می‌شوند، این امکان وجود دارد سهام این صندوق ها قبل از ناپدیدی آربیتراژ و برقراری تعادل، به قیمت‌های متفاوت از NAV معامله شوند. سرمایه‌گذاری در صندوق های ETF شباهت بسیاری به سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری مشترک دارد اما تفاوت اصلی ساختارETFها با صندوق های سرمایه‌گذاری دیگر، ایجاد نقدشوندگی با بهره‌گیری از پتانسیل بازار سهام است.
بازارگردان جایگزین ضامن نقدشوندگی
در صندوق های ETF رکن ضامن نقدشوندگی حذف شده و رکن جدیدی به‌عنوان بازارگردان، زمینه نقدشوندگی واحدهای سرمایه‌گذاری ETF را در بازار فراهم می‌کند و در مواقعی که عرضه کننده ای وجود نداشته باشد و یا خریدار دیگری وجود نداشته باشد به فروش و یا خرید واحدهای تقاضا شده و یا عرضه شده مبادرت می‌ورزد. صندوق های قابل معامله در بورس یا ETF به سه دسته سرمایه‌گذاری در سهام، سرمایه‌گذاری مختلط و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند. تفاوت این سه نوع صندوق علاوه بر استراتژی معاملاتی آن‌ها که از نام آن‌ها مشخص است، در کارمزد خرید و فروش آن‌ها است.
این نوع صندوق ها بیش از 20 سال است که به بازار معرفی‌شده و در طول دهه گذشته رشد چشمگیری را تجربه کرده اند. اولین ETF در سال 1993 با نام اسپایدر (SPDR)به بازار معرفی شد که به‌قصد پیروی از شاخص S&P500 طراحی شده است.
مزایای صندوق ETF
- معافیت مالیاتی معاملات واحدها
- افزایش نقد شوندگی واحدهای صندوق با وجود عملیات بازارگردانی
- تخصیص بهینهداراییها(متنوع‌سازی) با حذف هزینه و صرف زمان اندک
- سادگی، سهولت و سرعت در معامله
- کاهش زمان تصفیه نسبت به صندوق های فعلی
- خریدوفروش آنلاین واحدهای صندوق
انواع صندوق‌هایETF
صندوق‌های ETF در بورس به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت:
صندوق ETF درآمد ثابت
صندوق قابل معامله درآمد ثابت تقسیم سود ندارد و سهامداران از تفاوت قیمت صدور و ابطال آن سود خود را دریافت می‌کنند. هدف اصلی این صندوق‌ها کسب بازدهی تقریبا ثابت و بدون ریسک است. بنابراین بیشتر پرتفوی این صندوق را سپرده‌های بانکی و اوراق درآمد ثابت بورسی و فرابورسی مانند اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اسناد خزانه اسلامی و… تشکیل می‌دهد.
صندوق ETF طلا
صندوق طلا یکی از انواع صندوق قابل معامله (ETF) در بورس کالا است. این صندوق‌ها عمده سرمایه خود را روی گواهی سپرده سکه طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند. صندوق طلا حداقل 70 درصد از دارایی خود را در خرید سکه طلا و و مابقی را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند.
صندوق ETF سهامی
صندوق قابل معامله سهامی 70 الی 95 درصد از سرمایه جمع‌آوری شده را در سهام و حق‌تقدم سهام پذیرفته شده در بورس و مابقی سرمایه به میزان 5 الی 30 درصد را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند.
صندوق ETF مختلط
صندوق قابل معامله مختلط هم بر روی سهام شرکت‌های فعال در بورس و هم بر روی اوراق درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. در صندوق مختلط ترکیب دارایی به این صورت است؛ 60 درصد سهام و 40 درصد اوراق درآمد ثابت یا 40 درصد سهام 60 درصد اوراق درآمد ثابت.
